จากสัมภเวสี สู่เทพเจ้ากวนอู

"กงเกวียนกำเกวียน ตัวฆ่าเขา ๆ ฆ่าตัว"

วรรณกรรมสามก๊ก จัดฉากสุดท้ายของกวนอู ให้กวนอูถูกตัดศีรษะ กลายเป็นวิญญาณเร่ร่อน อันเต็มเปี่ยมไปด้วยแรงแค้น แรงอาฆาต และพยาบาท หรือเรียกได้อย่างเต็มปากว่า กวนอูกลายเป็นผี

วิญญาณของเขาได้สร้างปรากฏการณ์ที่เหลือเชื่อ และมีการพัฒนาจาก สัมภเวสี ผีเร่ร่อน มาสู่ความเป็น “เทพเจ้ากวนอู” หรือ “เทพเจ้ากวนกง” โดยลำดับดังนี้

1. ฆ่าลิบอง

ลิบอง จากละครโทรทัศน์สามก๊ก 1994

ลิบองคือคนที่วางแผนปิดฟ้าข้ามทะเล ตีค่ายกวนอูและทำให้กวนอูถูกจับตัวได้ในที่สุด อสูรกายกวนอูจึงแก้แค้นโดยการเข้าสิงร่างลิบองกลางงานเลี้ยงฉลองชัยชนะ

ผีกวนอูสิงลิบองแล้วขว้างจอกสุราลงพื้น ลุกขึ้นชี้หน้าด่า กระชากซุนกวน ลงจากพระที่นั่งแล้วขึ้นไปนั่งแทน ทำตาเหลือก กลอกไปกลอกมา ทุกคนในที่นั้นได้แต่นั่งตัวสั่นตะลึงงง ก้มลงไหว้ผีกวนอู เมื่อผีกวนอูออกจากร่าง ลิบองก็ตาย ซุนกวนจึงต้องรีบส่งศีรษะกวนอูไปให้โจโฉรับเคราะห์กรรมต่อ

2. หลอกโจโฉ

ผีกวนอูหลอกโจโฉ

ศีรษะกวนอูถูกส่งต่อไปให้โจโฉ ด้วยซุนกวนหมายให้เล่าปี่กับโจโฉผิดใจกัน

เมื่อโจโฉเปิดหีบผ้าดู เห็นศีรษะกวนอูสงบเสงี่ยมก็หัวเราะแล้วร้องว่า “กวนอูยังเป็นอยู่ไม่มาหาเรา บัดนี้ยังแต่ศีรษะเล่า อุตส่าห์มาหาเรา”

พูดได้เพียงเท่านั้น ผีกวนอูก็ถลึงตาอ้าปากหลอกโจโฉจนเป็นลมตกเก้าอี้ พอโจโฉฟื้นคืนสติ ทหารก็เล่าเรื่องผีกวนอูฆ่าลิบองให้ฟัง โจโฉกลัวจะโดนสิงแบบลิบอง จึงพูดขึ้นว่า “กวนอูคนนี้ศักดิ์สิทธ์นัก เหมือนหนึ่งเทพดาลงมาจากชั้นฟ้า”

ว่าแล้วโจโฉก็รีบจัดพิธีฝังศีรษะกวนอูอย่างสมเกียรติ ที่ประตูด้านทิศใต้ของเมืองลกเอี๋ยง ติดป้ายหน้าหลุมว่า “ที่ฝังศพเจ้าเมืองเกงจิ๋ว”

แต่สุดท้ายก็ไม่รอดตัว เพราะเมื่อโจโฉหลับตาลงเมื่อใด ก็จะเห็นผีกวนอูเมื่อนั้น จนป่วยเป็นโรคประสาท เห็นผีคนที่ตัวเคยฆ่ายกขบวนมาหลอกหลอนทุกคืน ๆ จนเสียชีวิตในเวลาต่อมา

3. ฝากเล่าปี่ชำระแค้น

ผีกวนอูมาหาเล่าปี่

ตอนที่กวนอูตาย เล่าปี่อยู่ที่เมืองเสฉวน ยังไม่ได้ข่าวการตายของกวนอู แต่วันที่กวนอูถูกตัดคอนั้น เล่าปี่มีอาการร้อนรุ่ม กลุ้มใจนอนไม่หลับ จึงลุกขึ้นมาอ่านหนังสือ แล้วเผอิญเห็นเงาร่างกวนอูเดินเข้ามา เล่าปี่จึงพยายามพูดจาทักทายต่าง ๆ นานา

ถามเท่าไร กวนอูก็ไม่ตอบ เอาแต่ร้องไห้แล้วพูดขึ้น ก่อนจะหายตัวไปว่า “แก้แค้นให้ข้าพเจ้าด้วย”

เล่าปี่ตกใจ พอได้สติจึงเรียกขงเบ้งมาปรึกษา ก่อนจะได้รู้ความจริงว่า กวนอูตายเสียแล้ว หลังจากนั้นเล่าปี่ก็คิดแก้แค้นแทนกวนอู โดยไม่ฟังคำทัดทานใด ๆ ทั้งสิ้น

เล่าปี่เสียใจอย่างมากเมื่อทราบว่ากวนอูตายแล้ว

4. จากผีสางเป็นเทพเทวดา

“กงเกวียนกำเกวียน ตัวฆ่าเขา ๆ ฆ่าตัว” ทำให้อสุรกายกวนอูบรรลุธรรมจนกลายเป็นเทพ

ในหนังสือสามก๊ก เปิดตัวอสุรกายกวนอูด้วยตอนนี้เป็นตอนแรก แต่ผมเห็นว่าเรื่องนี้ควรเกิดขึ้นหลังจาก 3 เรื่องก่อนหน้าที่เล่ามา

เพราะเรื่องมีอยู่ว่า วิญญาณของกวนอูเร่ร่อนด้วยแรงอาฆาต ตามหาศีรษะของตนไปทั่วจนกระทั่งมาพบกับหลวงจีนเภาเจ้ง ที่ภูเขาจวนหยกสัน

การปรากฏตัวครั้ง กวนอูไม่ได้มาตนเดียว แต่พาคณะคือ กวนเป๋งหน้าขาวและจิวฉองหน้าดำ มาด้วย (เป็นที่มาของรูปสักการะในศาลหลายแห่งที่ต้องมีครบสามคน)

หลวงจีนเภาเจ้งจึงสอนคติธรรมให้ผีทั้งสามตนฟังว่า

“กงเกวียนกำเกวียน ตัวฆ่าเขา ๆ ฆ่าตัว เมื่อท่านฆ่างันเหลียงบุนทิวแลนายด่านห้าตำบลเสีย ใครมาทวงศีรษะแก่ท่านบ้าง ครั้งนี้ท่านเสียทีแก่ข้าศึกถึงแก่ความตายแล้ว ท่านมาร้องทวงศีรษะแก่ใครเล่า”

พอได้ฟังดังนั้น กวนอูก็ระลึกถึงผลกรรมที่ตนตัดคอผู้คนมามากมาย แล้ววิญญาณของกวนอูก็สงบลง

ณ ที่ตรงนั้น หลวงจีนเภาเจ้งได้บอกกับชาวบ้านว่า ที่แห่งนี้มีวิญญาณของกวนอูมาสถิตย์อยู่ ชาวบ้านจึงปลูกศาลให้กวนอู เปลี่ยนจากสัมภเวสีร่อนเร่ กลายเป็นเทพารักษ์ศักดิ์สิทธิ์

ความในตอนนี้ทำให้นึกถึงคำสอนของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าที่ทรงสอนให้องคุลีมาล โจรปล้นฆ่ากลับใจให้ออกบวชแล้วกลายเป็นพระอรหันต์ที่ว่า "เราหยุดแล้ว ท่านต่างหากยังไม่หยุด"

5. ทวงคืนง้าวนิลนาคะ

ภาพวาดของกวนอูที่กวนหินพบ

เล่าปี่ยกทัพไปตีกังตั๋ง โดยมีกวนหิน บุตรชายของกวนอูไปด้วย กวนหินได้ไล่ล่าพัวเจี้ยง ซึ่งมีส่วนร่วมกับลิบองในการสังหารกวนอู อีกทั้งยังยักยอกเอาง้าวนิลนาคะ (มังกรเขียว)ของกวนอูไปเป็นของตน

กวนหินไล่ติดตามหลงเข้าไปในป่าจนค่ำ เจอบ้านหลังหนึ่งจึงขอเข้าไปพักอาศัย ชายแก่เจ้าของบ้านก็ต้อนรับอย่างดี พอกวนหินเข้าบ้านก็ต้องหลั่งน้ำตาก้มลงไหว้ เพราะที่บ้านหลังนี้มีรูปเหมือนกวนอูติดอยู่ ชายแก่เจ้าของบ้านจึงเล่าว่าชาวบ้านละแวกนี้นับถือท่านกวนอูตั้งแต่ยามเป็น แม้ยามตายก็ยังเคารพรักท่านอยู่ จึงเขียนรูปบูชาติดไว้ทุกบ้าน

ต่อมาบังเอิญให้เหมือนมีอะไรดลใจ พัวเจี้ยง ขุนพลที่ขโมยง้าวไป ได้หลงทางมาขอพักอาศัยที่บ้านนี้เช่นกัน

พัวเจี้ยงเจอหน้ากวนหินพร้อมกับเงาของกวนอูขวางทาง กวนหินจึงฆ่าพัวเจี้ยง แล้วควักเอาตับไตไส้พุงมาเซ่นไหว้รูปภาพบิดา และได้เอาง้าวนิลนาคะนั้นมาใช้เป็นอาวุธคู่กายต่างหน้าบิดา

6. เทพเจ้ากวนอูคิ้วขาวเกราะทองคำ

หน้าแดง คิ้วขาว ห่มเสื้อเขียว ใส่เกราะทอง คือรูปลักษณ์ของเทพเจ้ากวนอูในเรื่องสามก๊ก

หลังยุคเล่าปี่ เล่าเสี้ยนขึ้นครองราชย์ ขงเบ้งยกทัพไปตีวุยก๊ก ในตอนศึกระหว่างขงเบ้งกับโจจิ๋น โจจิ๋นขอให้พระเจ้าเตียดลิเกียด เจ้าชาวเสเกี๋ยงช่วยยกทัพมาตีเสฉวน โดยส่งกองทหารเกวียนเหล็กนำโดยออดกิด มาเข้าตี

ระหว่างการศึก กวนหิน ได้พลาดท่าเสียทีพลัดตกจากหลังม้าอย่างหมดทางสู้ แต่เทพเจ้ากวนอูมาช่วยเอาไว้ทำให้กองทหารของออดกิดแตกกระเจิงไป

ในสามก๊กพระยาพระคลัง(หน) บรรยายเทพเจ้ากวนอูในภาพของเทพดานี้ว่า

“หน้าแดง คิ้วขาว ห่มเสื้อเขียว ใส่เกราะทอง ขี่ม้าเซ็กเธาว์ มือขวาถือง้าว มือซ้ายลูบหนวด ลอยอยู่กลางอากาศ”

แล้วเทพเจ้ากวนอูก็พากวนหินกลับค่ายอย่างปลอดภัย การปรากฏตัวครั้งนี้ เตียวเปาและทหารอีกหลายคนได้เห็นกับตาด้วย เพราะเทพเจ้ากวนอูได้เข้ามาช่วยรบด้วยเช่นกัน

เพลงสวดบูชา เทพเจ้ากวนอู

เป็นอย่างไรบ้างครับ พอหอมปากหอมคอกับอิทธิฤทธิ์และปาฏิหาริย์ของเทพเจ้ากวนอูกันบ้างหรือยัง ยามมีชีวิตเขาเป็นคนที่น่ายกย่องนับถือทั้งจากมิตรและศัตรู พอยามตายก็ยังคงไว้ซึ่งความศักดิ์สิทธิ์ อิทธิฤทธิ์ ปาฏิหาริย์

อ่านสามก๊ก ครบสามจบ ก็ทำให้เรารู้ว่า

“กวนอูเป็นเทพเจ้า ตั้งแต่ในนิยายแล้ว”