เตียวหุยเข้าเข็ม

張飛穿針—粗中有細

     วรรณกรรมจีนเรื่องสามก๊ก ได้รับความนิยมอย่างแพร่หลายไปทั่วทุกมุมโลก ติดต่อกันมายาวนานหลายร้อยปี ด้วยเพราะมีตัวละครที่น่าสนใจมากมาย หลายคนมีชื่อชั้นระดับตำนาน เป็นที่ชื่นชอบของชาวบ้าน และหลายเรื่องกลายเป็นนิทานสอนใจเล่ากันมาปากต่อปาก

     ในสำนวนคำพังเพยของจีนแบบ 2 วรรคตอน ที่เรียกว่า เซี่ย-โหว้-อวี่ (Xiēhòuyǔ, 歇後語) ซึ่งในวรรคแรกจะเป็นสำนวนขึ้นต้นให้ชวนสงสัย ส่วนวรรคที่สองจะเป็นความหมาย ได้มีสำนวนเกี่ยวกับสามก๊กอยู่สำนวนหนึ่งว่า

     "เตียวหุยเข้าเข็ม - หยาบช้าอย่างแยบยล" (Zhāng Fēi chuān zhēn, cū zhōng yǒu xì , 張飛穿針—粗中有細) สำนวนนี้เป็นที่รู้จักกันดี และมีใช้กันอย่างแพร่หลายในหมู่ชาวจีน

   ในสำนวนไทยที่คล้ายกันก็คือ "เข้าด้ายเข้าเข็ม" ซึ่งแปลว่า "คับขัน, สำคัญ, หมายถึงเวลาสำคัญ ถ้าทำผิดพลาดหรือมีอะไรมาขัดจังหวะแม้เพียงเล็กน้อยก็เสียการ" แต่ในสำนวนจีน "เตียวหุยเข้าเข็ม" มีความหมายพิเศษกว่า โดยมีที่มาดังนี้

   เมื่อครั้งเตียวหุยยังเยาว์วัย เขาได้ศึกษาร่ำเรียนวิชากับอาจารย์ชื่อว่า หวังหยางเหนียน (Wang Yangnian) อาจารย์ท่านนี้รอบรู้เชี่ยวชาญทั้งบู๊และบุ๋น เขาอบรมสั่งสอนเตียวหุยอย่างตั้งใจ

     อาจารย์หวัง สังเกตเห็นว่าเตียวหุยเป็นเด็กอารมณ์ร้าย ดื้อด้าน และใจร้อนวู่วาม เขาจึงต้องการจะสอนให้เตียวหุยรู้จักการควบคุมจิตใจและอารมณ์บ้าง

     วิธีการของอาจารย์หวังก็คือ สั่งให้เตียวหุยสอดด้ายเข้าเข็ม ซึ่งเข็มที่ใช้นี้ก็คือเข็มเย็บผ้าที่สตรีใช้เย็บปักถักร้อยธรรมดา ๆ นั่นเอง เตียวหุยประหลาดใจและไม่ค่อยพอใจนักที่อาจารย์สั่งให้เขาทำงานของสตรี แต่ก็ต้องจำยอม

เตียวหุยต้องฝึกพิเศษ ด้วยเข็มและด้าย

     ตากลมโตของเตียวหุยจ้องไปที่รูเล็ก ๆ ของเข็มเย็บผ้า เขาพยายามครั้งแล้วครั้งเล่าเท่าใด ก็ไม่อาจสอดด้ายเข้าไปในเข็มได้เลย เตียวหุยโกรธจนมือไม้สั่น ซึ่งนั่นก็ทำให้งานยากขึ้น เตียวหุยโกรธจนร้องตะโกนอย่างหัวเสีย

     อาจารย์หวังเห็นดังนั้นจึงสอนขึ้นว่า "เตียวหุยเอ๋ย ... เข็มมีตาอันเล็ก เจ้ามีตาอันโต แต่หัวใจของเจ้ากลับหามีตาไม่"

"การจะเป็นขุนพลที่ดี มิเพียงต้องฝึกฝนการต่อสู้ แต่จำเป็นจะต้องเรียนรู้ในศาสตร์แขนงอื่นด้วย จงเอาชนะศัตรูด้วยเพลงยุทธ์อันโดดเด่น และกลศึกอันล้ำลึก"

   ว่าแล้ว อาจารย์หวังก็หยิบเข็มและได้มาทำให้เตียวหุยดู พลางสอนต่อไปว่า "ไม่ต้องรีบร้อน ทำวันนี้ไม่สำเร็จ เจ้าก็ค่อยทำต่อในวันพรุ่งนี้ หากพรุ่งนี้ไม่สำเร็จอีก เจ้าก็ค่อยทำในวันถัดไป ต่อแต่นี้จะทำการสิ่งใดจงไตร่ตรองใคร่ครวญ และคิดให้ละเอียดรอบคอบ"

   หลักจากนั้น เตียวหุยก็จะมานั่งฝึกสอดด้ายเข้าเข็มทุกวัน เขาเริ่มรู้จักกับความสงบและมีสมาธิ การฝึกนี้ช่วยให้เขามองสิ่งต่าง ๆ ได้ละเอียดรอบคอบมากขึ้น แม้ว่าปกติเขาจะมีลักษณะใจร้อนวู่วาม แต่เมื่อถึงเวลาที่ต้องใช้ความละเอียดรอบคอบ เขาก็สามารถทำได้ดี ดังที่ปรากฏในวรรณกรรมเรื่องสามก๊ก ว่าเตียวหุยสามารถใช้กลอุบายอยู่หลายต่อหลายครั้ง

   "เตียวหุยเข้าเข็ม - หยาบช้าอย่างแยบยล" จึงเป็นสำนวนที่แสดงให้เห็นถึงพฤติกรรมและลักษณะนิสัยของเตียวหุยได้เป็นอย่างดี ซึ่งโดยทั่วไปจะใช้เปรียบเทียบกับคนที่ ปกติมีนิสัยใจร้อนวู่วามแต่บางครั้งก็กลับสงบเสงี่ยมมีสมาธิได้อย่างน่าเหลือเชื่อ