เจ็ดอาลัยรักจิวยี่

เมื่อครั้งจิวยี่ตาย ขงเบ้งได้ไปเซ่นไหว้ศพจิวยี่ที่เมืองฉสองกุ๋น ดินแดนกังตั๋ง โดยมีจูล่งและทหารลงเรือติดตามไปจำนวน 500 นาย ฝ่ายขุนพลกังตั๋งเมื่อเห็นขงเบ้งมา ต่างคิดแค้นใจหมายจะฆ่าขงเบ้ง เพราะขงเบ้งซ้อนกลจนจิวยี่กระอักเลือดตาย แต่ด้วยเกรงฝีมือจูล่งจึงยั้งมือไว้ ขงเบ้งมาถึงก็ทำพิธ่เซ่นวักตามธรรมเนียม ทำทีโศกโศกาอาดูร แล้วอ่านคำบูชา "เจ็ดอาลัย" ทำประหนึ่งว่ารักและเสียใจต่อการจากไปของจิวยี่ ทหารกังตั๋งเห็นขงเบ้งแสดงออกดังนั้นจึงคิดว่า ขงเบ้งมีน้ำใจอารีรอบคอบ ไม่มีความพยาบาทใด ๆ จึงพากันสงสารขงเบ้ง ความสัมพันธ์ของทั้งสองฝ่ายจึงดีขึ้นมาชั่วระยะเวลาหนึ่ง

 คำบูชา "เจ็ดอาลัย" ที่ขงเบ้งอ่านเพื่อบูชาจิวยี่

     เมื่อครั้งจิวยี่ตาย ขงเบ้งได้ไปเซ่นไหว้ศพจิวยี่ที่เมืองฉสองกุ๋น ดินแดนกังตั๋ง โดยมีจูล่งและทหารลงเรือติดตามไปจำนวน 500 นาย ฝ่ายขุนพลกังตั๋งเมื่อเห็นขงเบ้งมา ต่างคิดแค้นใจหมายจะฆ่าขงเบ้ง เพราะขงเบ้งซ้อนกลจนจิวยี่กระอักเลือดตาย แต่ด้วยเกรงฝีมือจูล่งจึงยั้งมือไว้

     ขงเบ้งมาถึงก็ทำพิธีเซ่นวักตามธรรมเนียม ทำทีโศกโศกาอาดูร แล้วอ่านคำบูชา "เจ็ดอาลัย" ทำประหนึ่งว่ารักและเสียใจต่อการจากไปของจิวยี่ ทหารกังตั๋งเห็นขงเบ้งแสดงออกดังนั้นจึงคิดว่า ขงเบ้งมีน้ำใจอารีรอบคอบ ไม่มีความพยาบาทใด ๆ จึงพากันสงสารขงเบ้ง ความสัมพันธ์ของทั้งสองฝ่ายจึงดีขึ้นมาชั่วระยะเวลาหนึ่ง

     "คำบูชาเจ็ดอาลัย" ของขงเบ้งนี้ มีอยู่ในหนังสือสามก๊กต้นฉบับ รวมทั้งฉบับภาษาอังกฤษของบริวิท เทเลอร์ แต่กลับไม่มีในหนังสือสามก๊กฉบับเจ้าพระยาพระคลัง(หน) โดยเนื้อความตอนนี้ของฉบับเจ้าพระยาพระคลัง(หน) จะอยู่ในตอนที่ 47 "ขงเบ้งไปเซ่นศพจิวยี่" มีเนื้อความสั้น ๆ แต่เพียงว่า "ขงเบ้งครั้นไปถึงศพจิวยี่ก็เซ่นวักตามธรรมเนียม แล้วทำโศกเศร้าร้องไห้เป็นอันมาก"

     ด้วยความสั้น กระชับ และรวบรัดของสามก๊กฉบับภาษาไทย จึงทำให้อรรถรสของวรรณกรรมในตอนนี้สูญหายไปจากเดิมมาก  

 "เจ็ดอาลัย" ฉบับ อ.ถาวร 

     อ.ถาวร  สิกขโกศล ได้แปลบทเจ็ดอาลัย ไว้ในหนังสือ "101 คำถามสามก๊ก" คำถามข้อที่ 40 "ทำไมขงเบ้งจึงไปเซ่นสรวง "เจ็ดอาลัย" จิวยี่" ซึ่งท่านได้อธิบายว่า การกล่าวคำสดุดีไว้อาลัยตามแบบแผนของจีน มีความเกี่ยวข้องกับเลข 7 คือคนจีนมีประเพณีเซ่นไหว้ผู้ตายแบบ "ทำเจ็ดวัน" โดยเจ็ดวันแรกจะเรียกเป็น "เจ็ดหนึ่ง" พออีกเจ็ดวันต่อมาก็เรียก "เจ็ดสอง" "เจ็ดสาม" "เจ็ดสี่" เป็นลำดับเรื่อยมาจนถึง "เจ็ดเจ็ด" รวมเป็นการไว้อาลัย 49 วัน (7X7) ซึ่งเป็นจำนวนวันที่เชื่อกันว่าวิญญาณจะไปสู่สุขคติ

     คำไว้อาลัย ของขงเบ้งเป็นโคลงที่ลึกซึ้งกินใจ แต่ละวรรคตอนจะขึ้นต้นด้วยคำว่า "อาลัยท่าน" รวมเจ็ดครั้ง จึงเรียกโคลงบทนี้ว่า "เจ็ดอาลัย" เนื้อความที่ อ.ถาวร ฯ แปลไว้ เป็นดังนี้

     " อาลัยท่านในเยาว์วัยได้ศึกษา คบหาซุนเซ็ก สละทรัพย์ด้วยคุณธรรม ยกที่อยู่อาศัยให้

     อาลัยท่านดรุณวัย โผผินบินหมื่นลี้ สร้างผลงานยิ่งใหญ่ ยึดแดนกังตั๋ง

     อาลัยท่านวัยฉกรรจ์ ปราบปาขิวแดนไกล ทำให้เล่าเปียวหวาดกังวล เพราะท่านปราบศัตรูได้สะดวกดาย

     อาลัยความสง่างามท่าน ได้ครองคู่กับโฉมงามเสี้ยวเกี้ยว เป็นเขยขุนนางผู้ใหญ่ ไม่น้อยหน้าใครในยุคนี้

     อาลัยความสุขุมองอาจของท่าน ในการคัดค้านและรับฟังผู้อื่น เริ่มต้นไม่อ่อนแอ จบลงอย่างภูมิฐาน

     อาลัยท่านเมื่อครั้งอยู่ที่พอหยาง เจียวก้านมาเกลี้ยกล่อม ท่านแสดงออกได้แนบเนียน สูงส่งสง่างาม

     อาลัยปัญญาอันยิ่งใหญ่ของท่าน  เชี่ยวชาญทั้งบุ๋นและบู๊ โจมตีศัตรูด้วยไฟทำให้ฝ่ายเข้มแข็งกลับเป็นอ่อนแอ

     .... อนิจจา จิวยี่ ! คนอยู่กับคนตายย่อมจากกันไปชั่วนิรันดร์ ท่านรักษาความดีงามไว้อย่างเรียบง่าย ไกลลับอยู่ในความดับสูญ หากวิญญาณท่านรับรู้ จงประจักษ์แจ้งใจข้าพเจ้า นับแต่นี้ไม่มีเพื่อนผู้รู้ใจ อนิจจาแสนเศร้าอาลัย ขอคารวะเซ่นไหว้เพียงเท่านี้"

  "เจ็ดอาลัย" จากหนังสือสามก๊กฉบับภาษาอังกฤษ 

     ชม "เจ็ดอาลัย" ตามคำแปลภาษาไทยไปแล้ว ลองชมแบบภาษาอังกฤษกันบ้าง โดยในสามก๊กฉบับบริวิท เทเลอร์ เนื้อหานี้จะอยู่ในตอนที่ 57 Sleeping Dragon Mourns At Chaisang; Young Phoenix Intervenes At Leiyang คำอาลัยทั้งเจ็ดจะขึ้นต้นด้วยคำว่า "I lament" 

     "Alas, Zhou Yu! Hapless are you in your early death. Length of days is in the hands of God, yet do humans suffer and my heart is deeply grieved for you. I pour this libation that your spirit may enjoy its fragrance."

     "I lament you."

     "I lament your younger days passed in the companionship of Sun Ce, when, preferring eternal principles to material wealth, you abode in a humble cottage."

     "I lament your ripe strength when you guarded distant Baqiu, putting fear into the heart of Liu Biao, destroying rebels, and ensuring safety."

     "I lament the grace of your manhood. Married to a fair maid of the Qiao family, son-in-law of a great minister, you were such as would add luster to the Han Court. "

     "I lament your resolute purpose when you opposed the pledge-giving to Cao Cao. As in the beginning your wings drooped not, so in the end your pinions spread wide."

     "I lament your abandon, when your false friend, Jiang Gan, came to you at Poyang Lake. There you manifested your lofty ideals."

     "I lament your magnificent talents, proved in civil administration as in military science. With fire attacking the fierce enemy at the Red Cliffs, you brought his strength to weakness."

     "I recall you as you were but yesterday, bold and successful, and I weep your untimely death. Prostrate I weep tears of sorrow. Loyal and upright in heart, noble and spiritual by nature, your life has been but three decades, but your fame will endure for ages."

     "I mourn for your affection. My bowels writhe with sorrow, and my deep-seated sadness will never cease. The very heavens are darkened; the army is sad; your lord sheds tears; your friends weep floods."

     "Scanty of ability am I, yet even of me you begged plans and sought schemes to aid the South Land to repulse Cao Cao, to restore the Hans and comfort the Lius. But with you as the firm corner stone and your perfect dispositions, could the final result cause any anxiety?"

     "Alas, my friend! The quick and the dead are ever separate; they mingle never. If in the deep shades spirits have understanding, you now read my inmost heart, yet hereafter there will be none on earth to comprehend."

     "Alas, the pain!"

     "Deign to accept this my sacrifice."

 เจ็ดอาลัย ในละครโทรทัศน์สามก๊ก ปี1994 

     ในละครโทรทัศน์สามก๊ก ปี 1994 ขงเบ้งกล่าวคำอาลัยจิวยี่ไว้อย่างลึกซึ้ง แม้บทแปลจะไม่ได้เน้น "อาลัยเจ็ด" ให้ครบข้อแต่เนื้อหาคำอาลัยก็ครบถ้วนสมบูรณ์ ประกอบกับฝีมือการแสดงของ "ถังกั๋วเฉียง" ผู้รับบทเป็นขงเบ้งที่แสดงได้อย่างสมบทบาท รายละเอียดประกอบฉากก็สมบูรณ์แบบ ผู้พากย์เสียงภาษาไทยก็ใส่อารมณ์ได้อย่างกลมกลืน ดูแล้วจะเข้าใจได้ว่า เหตุใดขุนพลกังตั๋ง ที่ทั้งเกลียดและชังขงเบ้งจึงให้อภัยเขาได้ ทั้งนี้ต้องลองชมคำบรรยายและคลิปวีดีโอในตอนนี้กันก่อนดังนี้ 

"โธ่... จิวยี่ โชคร้ายสิ้นบุญ ข้าได้ข่าวนี้โศกาอาดูรยิ่งนัก ท่านจากอำลาแม่น้ำหยุดไหล 

ท่านจากอำลาเดือนดาวอับแสง ขอวิญญาณของท่านโปรดฟังข้าสะอื้น 

ขอวิญญาณของท่านโปรดฟังคำอาลัย"

"ท่านในวัยเยาว์ คบหาซุนเซ็ก บุกเบิกภารกิจ แสดงเดชที่ซำกั๋ง
ท่านในวัยหนุ่ม นำแสนยากร บำราบแดนไกล สยบความวุ่นวาย
ท่านช่างงามสง่า ครองคู่เสียวเกี้ยว ชายปราชญ์สาวงาม ชื่อเสียงลือเลื่อง
ท่านช่างใจกว้าง รับฟังคำปราชญ์ กล้าแย้งสิ่งผิดเสมอต้นเสมอปลาย
ท่านอยู่เองสัน เจียวก้านเกลี้ยกล่อม แต่ท่านรักศักดิ์ศรี ปณิธานสูงส่ง
ท่านมีมหาปัญญารักษาแว่นแคว้น โจมตีด้วยไฟ ชนะศึกเซ็กเพ็ก
ครั้งนั้นท่านสง่า สมวีรบุรุษ ร่ำให้อาลัยท่าน น้ำตาดุจสายเลือด"

"ท่านด่วนสิ้นบุญ น่าเศร้าหนักหนา จิตใจภักดี ลือชาอมตะ ญาณวีรบุรุษ ขจรนิรันดร์
ร่ำให้อาลัยท่าน โศกาอาดูร ฟ้าหม่นหมองมัว แผ่นดินน้ำแข็งคลุม
สามภพเสียงพล น้ำตาพรั่งพรู เหนือหัวร่ำให้ แสนเสียดายเสาหลัก
ข้าไร้ปัญญา เคยขอกลยุทธ์ ช่วยต้านโจโฉ เพื่อฟื้นราชวงค์ฮั่น
ได้ท่านค้ำยันช่วยเหลือเอื้อเฟื้อ แต่นี้จะคงหรือล่ม อา... ช่างน่าวิตกยิ่งนัก ...โธ่ ท่านจิวยี่
ก่อน จากพรากนิรันดร์ แผ่นดินเวิงว้าง บ้านเมืองวุ่นวาย ขอวิญญาณของท่าน โปรดส่องใจข้า

แต่นี้แผ่นดินจะมีผู้ใดรู้ใจข้า ท่านจิวยี่...ท่านจิวยี่ ...ท่านไม่น่าด่วนจาก"

 ขงเบ้งอาลัยรักจิวยี่ 

     ชมจากวีดีโอ "เจ็ดอาลัยรักจิวยี่" นี้แล้ว จะเห็นได้ว่าสมบูรณ์แบบจริง ๆ สามก๊ก1994 นี้องค์ประกอบของเรื่องดีมาก ขงเบ้งและทีมงานมีการเตรียมการมาอย่างดี มีการนำภาพวาดเหตุการณ์ต่าง ๆ ของจิวยี่ มาประกอบบทเจ็ดอาลัยด้วย ผิดกับ สามก๊ก2010 เวอร์ชั่นใหม่ ที่ไม่เน้นบทเจ็ดอาลัย และไม่มีเหตุการณ์ใดสำคัญ ยกเว้นฉากที่โลซกแอบกระซิบกับลิบองว่า "ขงเบ้งหน้าด้าน" (ชมได้ในสามก๊ก2010 ตอนที่ 58)

     "เจ็ดอาลัยรักจิวยี่" จึงเป็นส่วนหนึ่งของเนื้อหาวรรณกรรมที่หนังสือสามก๊กภาษาไทยของเจ้าพระยาพระคลัง(หน) ทำขาดหายไป บทอาลัยจิวยี่นี้นอกจากจะเป็นการแสดงความเป็นอัจฉริยะทางด้านการประพันธ์ของและการแสดงบทบาทตามกาลขงเบ้งแล้ว ยังเป็นการแสดงถึงความเป็นยอดคนของจิวยี่ ตามมุมมองของชาวกังตั๋ง   

     จิวยี่จากไป ... เจ็ดอาลัยไม่มี .... ช่างน่าเสียดาย